Tóm tắt & Review (Đánh Giá) sách Hoàng Đế của tác giả Ryszard Kapuściński & Nguyễn Chí Thuật (dịch).
Hoàng Đế là cuốn sách không chỉ mở đầu sự nghiệp quốc tế của phóng sự gia tầm cỡ nhất Ba Lan, mà còn đưa thể loại phóng sự lên ngang tầm văn học cao cấp.
Thể loại văn học rất đặc thù, hay gọi cách khác là viết theo văn phong báo chí, hoặc phóng sự, đã trở thành dấu hiệu nhận biết nhà thơ, nhà văn và nhà du hành Ba Lan Ryszard Kapuściński. Chắc hẳn bản thân Ryszard Kapuściński cũng không hề nghĩ rằng chính phóng sự đã cho ông cơ hội đi đến hầu như khắp nơi trên thế giới, đem lại cho ông danh tiếng quốc tế và một vị thế rất uy tín đối với các thế hệ nhà văn, nhà báo kế tiếp ông. Đã mười năm trôi qua kể từ ngày Ryszard Kapuściński ra đi, nhưng ông vẫn là nhà văn có tác phẩm được dịch và xuất bản ra nhiều ngôn ngữ khác nhau trên thế giới. Những phóng sự viết từ những năm 60 hay 70 của thế kỷ XX không hề mất đi tính thời sự của chúng, còn ngôn ngữ dùng để sáng tạo ra chúng thì vẫn rất hấp dẫn, thôi miên và kích thích trí tưởng tượng của đông đảo bạn đọc.
Mặc dù đã ra đời được nửa thế kỷ, những cuốn sách nổi tiếng của Ryszard Kapuściński như Hoàng đế hay Gỗ mun vẫn là những tác phẩm chứa đựng chuẩn mực của ngành báo, vẫn xứng đáng để chúng ta đọc và thưởng thức cách thức tác giả kể chuyện về thế giới. Ẩn sau những sáng tác của ông là một sự tò mò về thế giới và con người. Trong các cuốn sách của mình, hầu như không bao giờ ông giới thiệu về bản thân và các quan điểm cá nhân. Ông luôn cố gắng tìm hiểu và trình bày quan điểm của cả hai phía. Ông hành xử theo những gì đã được học trong trường phái phóng sự của Ba Lan – một trường phái có tên tuổi và được đánh giá cao trên thế giới, trường phái mà ông không chỉ là người đồng sáng lập, mà bản thân còn là một trong số những ngôi sao lớn. Những thế hệ phóng viên sau này trên toàn thế giới đã học được rất nhiều điều qua các bài giảng của ông và các hội thảo về ông.
Dưới ngòi bút của Ryszard Kapuściński, những tác phẩm như Gỗ mun, Hoàng đế, Chiến tranh bóng đá, Szachinszach, Lapidarium, Thêm một ngày sống, Chân dung tự họa của người viết phóng sự, Đế chế hay cuối cùng là Du hành cùng Herodotus đã ra đời. Chúng vừa tạo nên yếu tố căn bản của phóng sự, vừa là lời khẳng định sự đam mê đặc trưng của tác giả. Mỗi cuốn sách là một kho tàng những lời khuyên quý báu về nghề nghiệp cũng như những hướng dẫn về cách sống. Chính sự linh hoạt trong sáng tác là nhân tố để sách của Kapuściński đã và đang được dịch sang hàng chục ngôn ngữ thế giới. Tại Việt Nam, hai cuốn sách của RyszardKapuściński đã đến tay bạn đọc, đó là Du hành cùng Herodotus và Gỗ mun do dịch giả Thái Linh chuyển ngữ. Ngoài ra bạn đọc Việt Nam có thể tiếp cận với một số trích đoạn của các cuốn sách khác. Tôi rất vui mừng khi cuốn Hoàng đế do Nguyễn Chí Thuật dịch sẽ là cuốn sách tiếp theo của Kapuściński được ra mắt bạn đọc Việt Nam.
Tác phẩm Hoàng đế chỉ ra những sự thật về thế giới, tác phẩm hấp dẫn độc giả bởi cách truyền đạt, nghệ thuật dùng ngôn từ và khả năng quan sát của tác giả. Hoàng đế chắc chắn là tác phẩm xứng đáng có được sự chú ý của độc giả Việt Nam và tôi hy vọng rằng, cũng như hàng ngàn độc giả trên khắp thế giới, Quý vị sẽ yêu thích cuốn sách đem lại tiếng vang lớn này của RyszardKapuściński.
***
Thông tin tác giả
Ryszard Kapuściński
Là nhà báo kiệt xuất nhất của Ba Lan, sinh ngày 4-3-1932 ở Pińsk (nay thuộc Bạch Nga). Ông theo học khoa Lịch sử Đại Học Tổng Hợp Vacsava vào những năm 1952-1956. Sau khi tốt nghiệp, ông làm việc tại tòa báo
"Ngọn cờ Thanh niên". Tài năng viết phóng sự của ông bắt đầu được bộc lộ, ông được cử sang Ấn Độ, Trung Quốc và sau đó là châu Phi, nơi ông đã sống 6 năm.
Năm 1968 ông trở về từ châu Phi để chữa bệnh sốt rét não và lao phổi. Nhưng ông lại lên đường ngay, đến vùng Caucasus, sang các nước miền Nam của liên bang Nga. Cũng trong năm đó, ông được cử sang Nam Mỹ và sống ở đó 5 năm. Trong cuộc đời phóng viên của mình, ông đi qua hơn 100 quốc gia, từng chứng kiến 27 cuộc cách mạng, đã chiến đấu để sống sót trên 12 mặt trận, 4 lần bị ám sát...
Kapuściński là người đã nâng thể loại văn học phóng sự lên tầm cao mới, kết hợp phóng sự với tiểu thuyết. Ông là một nhà văn tuyệt vời. Sinh thời, tên của ông luôn có mặt trong danh sách các tác giả được đề cử trao giải Nobel văn học. Ngoài ra, ông cũng làm thơ. Thơ của ông được các nhà phê bình đánh giá cao, mặc dù ông khiêm tốn tự nhận rằng
"Tôi làm thơ không hay lắm". Bài thơ đầu tiên của ông được đăng vào năm ông 17 tuổi trên tuần báo
"Hôm nay và ngày mai".
***
Dưới ngòi bút của Ryszard Kapuscinski, những cuốn sách như “Gỗ mun”, "Du hành cùng Herodotus”, “Vẫn còn một ngày sống”, "Chân dung tự họa của phóng viên”, ”Đế chế”, “Hoàng đế”… có những yếu tố đặc trưng của phóng sự. Mỗi cuốn sách là kho tàng những lời khuyên về nghề nghiệp, cách sống. Sự toàn cầu trong sáng tác cũng là lý do khiến tác phẩm của ông được dịch ra hàng chục ngôn ngữ trên thế giới.
"Hoàng đế” của Ryszard Kapuscinski là cuốn sách đặc biệt, miêu tả một chính quyền toàn trị với văn phong đầy tính hài hước. Kapuscinski đã cố gắng chỉ ra cho người đọc thấy rằng toàn trị và độc đoán là một hệ thống thể hiện sự bất lực. Mang đậm tính trào lộng, thuần khiết, các thủ pháp nghệ thuật trong tác phẩm là kết quả lao động không mệt mỏi của một tài năng văn học. Với "Hoàng đế”, Kapuscinski đã kết hợp phóng sự với phỏng vấn và ghi chép để tạo nên một thể loại văn học hoàn toàn mới...
Nhân dịp "Hoàng đến" ra mắt ở Việt Nam, vợ của nhà văn quá cố Ryszard Kapuscinski là bà Alicja Kapuscinska đã gửi thư cám ơn những người Việt Nam đã đóng góp tích cực để xuất bản tác phẩm này. Bà nêu rõ: Đúng 40 năm trước, cuốn sách này lần đầu tiên ra mắt bạn đọc Ba Lan, ngày nay tác phẩm đã trở thành một di sản văn chương thế giới. Tác phẩm này đã được dịch ra trên 30 thứ tiếng khác nhau. Riêng tại Tây Ban Nha, cuốn sách được tái bản lần thứ 15 và nhiều lần được chuyển thể thành kịch bản sân khấu theo yêu cầu của các nhà hát.
Các tác phẩm văn học của Ryszard Kapuscinski xuất hiện ở Việt Nam cách đây chưa lâu. Những thông tin đầu tiên về nhà văn đến với độc giả Việt Nam là vào những năm 90 của thế kỷ XX. Giáo sư Nguyễn Chí Thuật, người trực tiếp biên dịch cuốn “Hoàng đế” của Ryszard Kapuscinski trước đó đã dịch, đăng trích đoạn ”Tản văn” của ông trên tuần báo "Văn hoá” xuất bản ở Hà Nội. Giáo sư cũng đã có bài giới thiệu về Kapuscinski năm 2003 trên tạp chí "Người làm báo" của Hội Nhà báo Việt Nam.
Riêng về cuốn sách ”Hoàng đế”, dịch giả Nguyễn Chí Thuật cho biết: Tạp chí ”Văn học Nước ngoài” của Hội Nhà văn Việt Nam đã in phần I cuốn sách trong số đặc biệt về Kapuscinski nhân kỷ niệm một năm ngày mất của ông; phần II được in trong số đặc biệt về văn học Ba Lan sau năm 1989 trên tạp chí ”Nhà văn và & tác phẩm” năm 2016. Đây là lần đầu tiên kiệt tác "Hoàng đế” được in thành sách, góp phần làm cho Ryszard Kapuscinski trở thành tác giả Ba Lan có vị trí vững chắc trong lòng độc giả Việt Nam.
Năm 2008, kỷ niệm một năm ngày mất của Ryszard Kapuscinski, tạp chí "Văn học Nước ngoài” của Hội Nhà văn Việt Nam đã ra số đặc biệt về nhà văn này. Cũng trong năm đó, tác phẩm "Du hành cùng Herodotus”, bản dịch của dịch giả Thái Linh được in; không lâu sau là cuốn "Heban”...
Ryszard Kapuscinski sinh năm 1932, mất năm 2007 tại Warszawa, Ba Lan. Ông là nhà thơ, nhà báo, nhà văn, nhiếp ảnh gia và nhà lữ hành ở Ba Lan. Ông còn được mệnh danh là “hoàng đế của phóng sự”, được cả thế giới biết đến, công nhận với vai trò người sáng lập ra thể loại phóng sự báo chí. Những phóng sự của ông được viết vào những năm 60-70 thế kỷ trước XX, đến nay vẫn không mất đi tính thời sự bởi ngôn ngữ lôi cuốn, thu hút và đánh thức trí tưởng tượng của độc giả.
***
Tóm tắt:
"Hoàng Đế" là một tác phẩm của nhà báo kiệt xuất người Ba Lan Ryszard Kapuściński, được dịch ra tiếng Việt bởi Nguyễn Chí Thuật. Cuốn sách mở ra sự nghiệp quốc tế của Kapuściński và đưa thể loại phóng sự lên tầm cao mới trong văn học.
Tác phẩm này là một tập hợp các phóng sự viết theo phong cách văn học cao cấp, chứa đựng những câu chuyện thú vị và sâu sắc về thế giới. Mặc dù được viết cách đây nửa thế kỷ, nhưng các tác phẩm của Kapuściński vẫn giữ được tính thời sự và sức hấp dẫn, cùng với ngôn từ lôi cuốn và khả năng quan sát tài tình của tác giả.
Kapuściński không chỉ là một nhà báo tài ba mà còn là một nhà văn vĩ đại, đã nâng thể loại phóng sự lên tầm cao mới bằng cách kết hợp phóng sự với tiểu thuyết. Cuốn sách "Hoàng Đế" không chỉ là một tác phẩm xuất sắc về văn chương mà còn là một bài học về thế giới và con người.
Đánh giá:
"Hoàng Đế" của Ryszard Kapuściński là một tác phẩm xuất sắc, cho thấy sự tài năng và sự đa chiều của tác giả trong việc truyền đạt câu chuyện và ý nghĩa. Việc dịch ra tiếng Việt bởi Nguyễn Chí Thuật giúp đưa tác phẩm này đến gần hơn với độc giả Việt Nam. Cuốn sách không chỉ là một tài liệu văn học mà còn là một cẩm nang về cách sống và quan sát thế giới xung quanh.
Mời các bạn mượn đọc sách Hoàng Đế của tác giả Ryszard Kapuściński & Nguyễn Chí Thuật (dịch).
