Với cách kể và dẫn dắt đầy lôi cuốn, mỗi tác phẩm của ông không hẳn là cuộc kiếm tìm chân dung kẻ sát nhân mà còn đưa lên sân khấu những nghịch lý về sự thật bị che giấu và những bất ngờ không đoán trước.
Cornell Woolrich (1903-1968) được coi là một trong những nhà văn có sức ảnh hưởng lớn, đưa thể loại truyện noir fiction (tiểu thuyết đen) đến đỉnh cao của sự thành công. Ông cũng là tác giả trinh thám có số lượng truyện chuyển thể thành phim nhiều nhất thế giới, trên trang IMDB có tới 103 bộ phim được ghi tên ông. Những bộ phim chuyển thể từ tiểu thuyết của Woolrich thường trở thành đề tài nghiên cứu sáng giá liên quan đến “kỷ nguyên của thể loại phim noir”.
Tấn công, hoang tưởng, mối đe dọa, cái chết là những chủ đề xuyên suốt trong tác phẩm của Woolrich. Ngoài ra, khi nói đến tiểu thuyết của tác giả này, hình tượng người phụ nữ với “tính nữ” cũng là một nét tiêu biểu.
 |
| Nhà văn Cornell Woolrich (1903-1968) - cha đẻ của tiểu thuyết trinh thám đen. |
Trong truyện của ông có những nỗi sợ hãi chẳng rõ ràng, cảm giác luôn bị đe dọa. Các nhân vật thì luôn trong một cuộc chạy đua với thời gian. Theo đó là những nỗi tuyệt vọng ngày càng lấp đầy. Điều đặc biệt trong truyện của Woolrich chính là những “anh hùng” thường là nạn nhân, bị buộc tội về tội ác mà họ không thực hiện (Phantom Lady, The Black Angel), hoặc phạm tội vì những đau buồn, tuyệt vọng và bất công trong cuộc sống (The Bride Wore Black - Cô dâu đen, I Married a Dead Man).
Thế giới Woolrich tạo ra giống như một mê cung, đánh lạc hướng suy luận của người đọc. Tác giả đặt ra những “cái bẫy” cho các nhân vật chính không may mắn của mình và sau đó chờ đợi nhân vật chính sa vào bẫy và độc giả bị đánh lừa.
Đầu tiên là tính bất khả thi. Tính “không thể” được sử dụng Woolrich làm cho tình huống trở nên khó hiểu hơn, che giấu sự thật đằng sau. Trong Phantom Lady (1942), người đọc cũng như nhân vật sẽ phải đau đầu vì làm thế nào một người phụ nữ có thể biến mất hoàn toàn như vậy, đến nỗi mọi người xung quanh cũng chối bỏ sự tồn tại của cô? Mỗi chương của cuốn sách là nỗ lực tìm kiếm và cũng là sự thất vọng.
Hãy thử tưởng tượng rằng bạn vừa mới cãi nhau với vợ vì cô ấy không chịu ly hôn. Bạn đến quán rượu, tìm một người phụ nữ để trò chuyện, cả hai hứa sẽ không bao giờ gặp lại nhau nữa. Sau đó khi bạn về nhà, cảnh sát thông báo rằng vợ bạn đã chết. Một loạt đầu mối từ động cơ phạm tội, chứng cứ tội ác đều theo hướng khẳng định bạn là hung thủ. Người phụ nữ trong quán bar là nhân chứng duy nhất giúp bạn chứng minh sự vô tội của mình.
Thế nhưng, cô lại giống như một ảo tưởng giữa thành phố hàng triệu người này, giống như trăng trong nước, là hình bóng chẳng thể nào nắm bắt được. Bạn bị kết án, bị tống vào tù, chờ đợi cái chết "gõ cửa". Mỗi chương giống như những bước chầm chậm đưa bạn đến gần với cái chết.
Cornell Woolrich luôn kích thích trí tò mò của người đọc, bằng cách tạo ra tấm màn bí ẩn bao quanh hung thủ. Đôi khi hung thủ mới là điểm nhấn của tác phẩm chứ không phải là thám tử phá án.
 |
| Các tác phẩm của Cornell Woolrich là chất liệu của thể loại phim noir thống trị Hollywood những năm 1940. |
Tác phẩm Rendezvous in Black được coi là anh em sinh đôi với Cô dâu đen là câu chuyện về sự trả thù. 5 vụ giết người. Hung thủ - hắn vô hình, chỉ hiển hiện sau một thanh đinh đặt sai chỗ. Và rồi hắn hiện hữu hơn, bắt đầu có hình hài - một kẻ sát nhân giấu mặt.
Rồi hắn xuất hiện như một nhân vật thực, hắn trở thành một phần của tấn kịch, hắn tham gia vào nó, chơi đùa trong nó. Nhưng đến cuối cùng, như thể coi việc dạo chơi của bản thân đã đến hồi kết thúc, hắn lại trở thành vô danh và âm thầm - trong bóng tối - thực hiện tội ác.
Điều làm nên sự hồi hộp cho các tác phẩm Woolrich còn ở nhịp điệu, ngôn ngữ của tác phẩm. Bằng việc sử dụng nhịp điệu ngôn ngữ, cha đẻ của thể loại truyện trinh thám đen có thể làm chậm lại câu chuyện bằng cách miêu tả mọi khía cạnh cho tới khi đạt được mức độ hồi hộp tối đa. Cốt truyện được đẩy lên cao trào.
Có thể thấy điều này rất rõ nét ở tác phẩm I Married a Dead Man (1948). Một người phụ nữ đang mang thai, trốn chạy tên người yêu xấu xa độc ác và vô tình gặp đôi vợ chồng mới cưới trên chuyến tàu sang phía Tây. Thật không may, con tàu bị đắm, và chỉ cô sống sót.
Cô đã sống một cuộc sống mới cho bản thân mình khi cô và đứa con được gia đình của cặp vợ chồng kia nhận nhầm. Nhưng trong vũ trụ vô nghĩa và tàn nhẫn của Woolrich, mọi thứ không phải lúc nào cũng đẹp đẽ. Cơn ác mộng bắt đầu khi người tình của người phụ nữ đó trở về và bị giết.
Nếu miêu tả thế giới tiểu thuyết của Woolrich thì người ta chỉ gói gọn trong một từ "đen". Xuất phát từ hàng loạt các tác phẩm của ông đều có tựa đề có một chữ “đen” hoặc những ẩn dụ về màu đen ở trong đó - Bride Wore Black, Black Curtain, Black Almost, Black Angel, Black Path of Fear…
Năm 1940, Woolrich viết Cô dâu đen, cuốn tiểu thuyết mở màn cho sự chuyển hướng của ông sang trinh thám và là cũng cuốn đầu tiên trong một loạt các cuốn sách có tiêu đề "đen". Các tác phẩm này sau đó được chuyển thể thành những bộ phim noir nổi tiếng về đề tài tội ác của Hollywood trong thập niên 1940.
Yếu tố "đen" được lặp đi lặp lại ở các tác phẩm của Woolrich có tính ám ảnh. Những từ "đen", "đen tối" và "cái chết" xuất hiện trong rất nhiều tác phẩm của ông với tần suất cao. Dường như thế giới trong tiểu thuyết của Woolrich là một thế giới đầy rẫy sự sợ hãi hoang tưởng, luôn luôn bị che giấu bởi một cảm giác đe dọa như cách ông tổng hợp quan điểm thế giới của mình "Đầu tiên bạn mơ, sau đó bạn chết".
 |
| Cô dâu đen - một trong những tác phẩm tiêu biểu của Cornell Woolrich. |
Là tác phẩm mở màn cho thời kỳ huy hoàng của Woolrich, Cô dâu đen không hoàn toàn là cuốn tiểu thuyết trinh thám đen thông thường mà còn mang giá trị nghệ thuật. Cuốn tiểu thuyết không tập trung khai thác những yếu tố giật gân, gây sốc mà khai thác vào cốt truyện, lời thoại và việc “đặc tả” nhân vật - cô gái xinh đẹp tựa nữ thần nhưng lại luôn mặc áo cưới và khăn mạng che mặt màu đen.
Điều đặc biệt là câu chuyện được diễn ra trong thứ ánh sáng mờ ảo, u ám tạo nên một không khí rất riêng biệt với những chi tiết tội ác bí hiểm, càng làm tăng thêm sự tò mò của độc giả. Woolrich đã chứng tỏ mình là một bậc thầy trong nghệ thuật của bóng tối, việc miêu tả về sự cô đơn, sợ hãi và sự liều lĩnh dữ dội nhất.
Sang Black Angel là sự nỗ lực tuyệt vọng của người phụ nữ để chứng minh chồng mình vô tội sau khi anh ta bị kết án tử hình vì giết người tình. Cô theo dõi bốn người đàn ông có liên quan đến nạn nhân, một người mà cô nghi ngờ có thể là kẻ giết người thực sự, và tìm cách hủy diệt họ. Cuối cùng, nỗi ám ảnh phải cứu chồng bằng mọi giá đã khiến cô hủy hoại cuộc sống của chính mình cũng như các nạn nhân rơi vào tầm ngắm của cô.
Dường như, trong các tác phẩm của Woolrich các nhân vật ban đầu bao giờ cũng khởi điểm từ tình yêu, sự chung thủy, từ những điều tốt đẹp nhưng sau đó, bởi vì sự "tham lam" mà dần dần đánh mất đi bản ngã của chính bản thân mình. Kết hợp với đó, yếu tố bạo lực cũng được áp dụng triệt để để mang đến cảm xúc mãnh liệt cho người đọc.
Với sự khai phá mới cho tiểu thuyết trinh thám, Cornell Woolrich đã cung cấp những ẩn dụ về sinh mệnh con người thật rẻ mạt, cái thứ đạo đức trắng đen lẫn lộn. Bằng lối kể hấp dẫn, luôn giấu kín sự thật, mỗi tác phẩm của ông luôn làm người xem phải tò mò.
Ở Việt Nam, nhiều truyện ngắn của Cornell Woolrich đã được dịch và đăng trên tạp chí Kiến Thức Ngày Nay vào cuối thập niên 1990. Cuốn tiểu thuyết được xem là mở màn cho thời kỳ huy hoàng của ông - Cô dâu đen dự kiến cũng sẽ ra mắt độc giả trong đầu năm nay.
